Povodom najave događaja “Obilježavanje dana ruskih dobrovoljaca”, Tužilaštvo BiH je formiralo predmet. Razgovarali smo sa doc.dr. Erminom Kukom o dolasku ovih dobrovoljaca u BiH, njihovom djelovanju tokom rata i na kraju smrti.
Dok se čeka početak suđenja trojici pripadnika Ravnogorskog pokreta optuženim za izazivanje nacionalne, rasne i vjerske mržnje, razdora i netrpeljivosti prije dvije godine u Višegradu, u tom se gradu ne smiruju duhovi jezive prošlosti.
Tako je na zvaničnoj stranici općine Višegrad objavljeno da će u ponedjeljak 12. aprila na vojničkom groblju Megdan biti obilježen Dan sjećanja na ruske dobrovoljce. Tog aprila 1993. godine kod Višegrada su poginuli ruski ruski dobrovoljci Konstantin Bogoslovski, Vladimir Safonov i Dmitrij Popov, pa su entitetske vlasti ovaj datum uvrstile u kalendar značajnih događaja RS-a, a plaćenicima podigli spomenik.
Najavljeno je služenje parastosa i obraćanje zvaničnika, uz uobičajne hvalospjeve o učešću ruskih dobrovoljaca u otadžbinskom ratu i njihovoj žrtvi.
S druge strane medalje ruski dobrovoljci aktivni su sudionici ratnih orgijanja, zvjerstava i pljački na prostoru BIH u periodu od 1992. do 1995. godine posebno u dolini Drine. Dokaze o tome u svom istraživanju donosi doc. dr. Ermin Kuka, viši naučni saradnik Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu koji su u opširnoj verziji objavljeni i u njegovoj knjizi “Genocid nad Bošnjacima u Višegradu 1992-1995”.
Ruski dobrovoljci u službi zločina
Kuka podsjeća da su trojica ruskih plaćenika poginula 12. aprila 1993. godine na koti Zaglavak u okolini Višegrada, prilikom napada na položaje Prve slavne višegradske brigade ARBIH.
Navodi da je najveći broj stranih vojnih plaćenika i dobrovoljaca regrutiran iz Rusije, Ukrajine, Grčke, Rumunije, Bugarske, a grupne dolaske organizirao je tzv. Biro Republike Srpske u Beogradu. Ključni ruski čovjek za dolazak bio je Jaroslav Jastrebov, dok je dobrovoljce u Beogradu dočekivao izvjesni kurir “Brada” profesor istorije porijeklom iz Čajniča koji ih je prebacivao u BiH. Dokazuju to i dokumenti komande 4. Podrinjske lake pješadijske brigade upućeni komandi Drinskog korpusa u kojima se “Brada” nudi da dovede jedan broj ruskih plaćenika u Rudo.
Prema istraživanjima Ermina Kuke, dolazak ruskih dobrovoljaca i plaćenika u Višegrad, krajem oktobra i početkom novembra 1992. Godine isplanirao je kozački kapetan Aleksandar Kravčenko, a 1. novembra 1992. godine formiran je Drugi ruski dobrovoljački odred koji je u sastavu Višegradske brigade tzv. VRS, a djelovao kao specijalna diverzantska jedinica. Rusi su ih nazivali i “Carski vukovi”. Komandant odreda bio je Aleksandar Muharev, zvani “As”.
Dokazi i dokumenti
Da su bili angažovani za intervencije i izvođenje aktivnih borbenih dejstava svjedoči niz dokumenata koje je Kuka objavio u svojoj knjizi. Dopisom komande 2. Podrinjske lake pješadijske brigade Komandi Drinskog korpusa 13. januara 1993. godine traži se oslobađanje kozaka radi prisustva sahrani ubijenog ruskog dobrovoljca.
“Dana 12. januara 1993. godine smo izvodili borbena dejstva, o čemu smo vas izvijestili. U toj akciji smo imali ranjenih i poginulih, a jedan od poginulih boraca je i kozak. Obzirom da se 13 boraca kozaka nalazi u brigadi Skelani, naši borci kozaci traže da na sahranu u Višegrad dođe 13 boraca iz Skelana. Sahrana će se obaviti u Višegradu 14. januara 1993. godine u 13 sati”, piše u jednom od dokumenata.
Napad na Zaglavak
Pripadnici Drugog objedinjenog ruskog dobrovoljačkog odreda pod komandom Trofimov Mihaila Viktorovića 12. aprila 1993. godine izveli su napad na koti Zaglavak i koti Stolac, a ovom događaju snimljen je i dokumentarni film “Anđeo sa gore Zaglavak” po nalogu i uz finansijsku podršku Vlade RS- a u saradnji sa Vladimirom Fedorovićem Sidorovom.
U tom filmu, Sidorov, pored ostalog, kaže:
“U 7 sati i 15 minuta počela je bitka na planini Zaglavak. Nešto ranije počela je bitka na planini Stolac, gdje su poginuli Vladimir Sofanov (1957.-12. 04. 1993.) i Dimitrij Popov (1968.-12.04.1993.).”
Obojica su ukopana 13. aprila 1993. na crkvenom groblju Megdan u Višegradu. Također u napadu na kotu Zaglavak poginuo je i Bogoslovski Konstantin, koji je ukopan na istom groblju. Teško je ranjen gelerima u glavu Aleksandar Kravčenko, jedan od najpoznatijih ruskih plaćenika na ratištima u okolini Višegrad, kao i Vladimir Jeger.
Ruski dobrovoljac koji je ratovao i na ratištima oko Višegrada bio je Igor Vsevolodović Girkin poznatiji kao Igor Ivanović Strelkov. Strelkov je bio pripadnik Drugog objedinjenog ruskog dobrovoljačkog odreda od novembra 1992. do marta 1993. godine. Iako je i sam učestvovao u zločinima, želio se distancirati od njih. U svom ratnom dnevniku, pored ostalog, opisao je četničke krvave pirove i zlodjela.
“U Višegradu su muslimanski muškarci privođeni i ubijani, stotine žena su bile zatvorene i masovno silovane u zloglasnoj banji Vilina vlas. Žene, djeca i stariji ljudi su zaključavani u kućama i živi spaljivani”.
U razgovoru za portal srpska.ru Igor Ivanović Strelkov je, pored ostalog izjavio:
Slava zločinu
“Mi tada jesmo bili diletanti, ali smo svi zaista htjeli da ratujemo, vjerovatno čak i više nego oni Srbi koji su nas do tada okruživali. Izvršavali smo one zadatke koje u tom kraju, u Višegradu, više niko nije mogao da izvrši.Niko osim nas nije mogao da obavi izviđanje. Sa tog stanovništa, mi smo bili jedinica sa najvećom borbenom sposobnošću u Drugoj podrinjskoj lakoj pješadijskoj brigadi”.
Bez obzira na to, 2011. godine na crkvenom groblju na Megdanu u Višegradu je otkriven spomenik s imenima svih ruskih dobrovoljaca koji su poginuli tokom agresije na R BIH. Na spomeniku se nalazi uklesano ukupno 37 imena poginulih ruskih dobrovoljaca. Također, i jedna ulica u Višegradu nosi naziv “Kozačka ulica”.
Na Dan ruskih dobrovoljaca 2017. godine, na višegradskom uzvišenju “Grad” na Bikavcu podignut je spomen krst, visine 5,5 metara i težine oko 400 kg sa imenima sedam ruskih dobrovoljaca koji su poginuli na ratištima oko Višegrada. Krst je doniralo Udruženje veterana “12. April” iz Kosovske Mitrovice, a otkriven je uz prisustvo ruskih Kozaka, crnogorskih dobrovoljaca, predstavnika boračkih organizacija, te predstavnika lokalne vlasti na čelu s načelnikom općine Višegrad Mladenom Đurevićem.
